طبقۀ متوسط جدید و توسعۀ حوزۀ عمومی در ایران مطالعۀ دورۀ 1376 تا 1384

در سال 1376 جامعۀ ایران شاهد فصل تازه‌ای از زندگی و حیات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی خود بود. موج اصلاح‌طلبی و لزوم تقویت جامعۀ مدنی به‌صورت گسترده‌ای به گفتمانی مبدل شد که تأثیراتش را برای سالیان بعد از خود نیز گذاشت. این گفتمان در افکار عمومی، رسانه‌های چاپی و دیجیتالی، محافل گوناگون، پاتوق‌ها و مراکز دانشگاهی گسترش یافت و دامنۀ آن زندگی روزمره را نیز در برگرفت. گسترش چنین گفتمانی شرایط و فضایی را ایجاد کرد که می‌توانیم ادعا کنیم حاصل آن رشد و توسعۀ حوزۀ عمومی در فاصلۀ سال‌های 1376 تا 1384 است. مؤلفه‌های متعددی در تحقق چنین شرایط و فضایی مؤثر بودند که از آن جمله می‌توان به تحولات اقتصادی و اجتماعی دورۀ سازندگی، ویژگی‌های دولت تجددخواه و اصلاح‌طلب هفتم و از همه مهم‌تر ورود طبقۀ متوسط جدید به عرصۀ عمومی و سیاسی جامعه اشاره کرد. با طرح اندیشه‌ها و خواسته‌های طبقۀ متوسط بحث آزادی و حقوق مدنی" برساخت" شد و بر سایر شعارهای ارائه‌شده از بعد از انقلاب غلبه یافت و اساس همۀ این بحث‌ها بر لزوم توسعۀ حوزۀ عمومی برای ارتقای مشارکت‌های مردم در ادارۀ جامعه بود. تأثیرگذاری طبقۀ متوسط جدید اگرچه با واسطۀ برخی دیگر از شرایط است، در این دورۀ تاریخی و با بهره‌گیری از داده‌های به‌دست‌آمده از روند رشد و توسعۀ طبقۀ متوسط و نقش کارگزاران و نخبگان این طبقه در توسعۀ مصادیق حوزۀ عمومی، نشان از تأثیر مثبت در این فرایند دارد.